مقاله‌ی منتشر شده در دوفصلنامه‌ی علمی-پژوهشی «تاریخ و تمدن اسلامی»؛ دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات؛شماره‌ی ۱۸؛پاییز و زمستان ۱۳۹۲
محسن الویری سیدرضا مهدی‌نژاد
چکیده:
رابطه دين با تمدن و نقش دين در پيدايي يا توسعه تمدن ها، موضوعي است که در انديشه بسياري از نظريه پردازان و مورخان و برخي از دين پژوهان انعکاس يافته و طيف متنوعي از صاحبان ديدگاه هاي موافق و مخالف را در بر گرفته است. اين نوشتار تلاشي است براي واکاوي نسبت دين با تمدن در انديشه مالک بن نبي، انديشمند معاصر الجزايري. وي از معدود انديشمندان مسلماني است که نقطه ثقل مطالعات و آثار خود را بر موضوع تمدن قرار داده و از نقش دين در تمدن و رابطه اين دو با يکديگر سخن گفته است. به عقيده بن نبي، عناصر تشکيل دهنده يک تمدن عبارت است از: انسان، خاک و زمان. اما نکته اساسي اين است که صرف وجود عناصر اين سه گانه الزاما به ايجاد تمدن نمي انجامد، بلکه براي به وجود آمدن تمدن نياز به «ترکيب کننده» يا «خمير مايه تمدني» است که اين خميرمايه در ترکيب عناصر سه گانه ياد شده با يکديگر اثرگذار است. تحليل تاريخي نشان مي دهد خمير مايه اي که همواره با ساخت و ساز تمدن همراه بوده، «انديشه ديني» است. انديشه ديني روح را در اين عناصر بر مي انگيزاند و از ترکيب آن ها با يکديگر محصولي به نام تمدن پديد مي آورد. اگر چه پيدايش تمدن منوط به اراده انسان تمدني است، اين اراده جز با ايمان آدمي به عقيده اي که خواهان تلاش در تمدن است به دست نمي آيد، اين انگيزه و تلاش چيزي است که «انديشه ديني» در بالاترين سطح، به انسان مي بخشد و تمدن حاصل مواجهه ا نسان با خاک در مدت زماني مشخص و در سايه «انديشه ديني» است.
دریافت متن کامل به صورت پی‌دی‌اف: