ابتـدا بايد تأکید کنم که رشـته حقیر فلسـفه نیسـت و بـه همیـن دلیل از قبول مصاحبه ابا داشـتم ولـی با توجه به تعیین تكلیفی که برای حقیر شـده اسـت، چند نكته مقدماتی را عـرض می‌کنـم. دربـاره تأثیـر حكمت و فلسـفه بـر تمدن اسلامی،شايدمناسـب باشـد بحثم را در سه قسمت متفاوت عرضـه کنم. مـا گاهی میگويیم حكمت و فلسـفه و مرادمان میراثـی اسـت کـه در ايـن زمینه پديـد آمـده و کتابهايی که در ايـن زمینـه تدويـن شـده اسـت و مرادمـان از تأثیر، سـهم اينهـادرمنظومـه علمی کلـِی تمدن مسـلمانان اسـت.اگراز ايـن زاويـه نـگاه کنیم و به خصـوص اگر هر نـوع بحث عقلی را در عـداد ايـن نـوع مباحـث بشـماريم، بايد بگويیـم همواره سـهمي از پیدايـش و رشـد و تحول تمدن پیشـین اسلامی، رهین فعالیتهای عقلی مسـلمانان و دستاوردهای عقلی آنان بودهاسـت؛يعنیاگرشـمامجموعهتمدناس میرابهمثابه يـک درخـت در نظر بگیريـد، شـاخهای از اين درخـت همواره مباحث عقلی وفلسـفی بوده و ازهمان سـده‌های نخسـتین، به‌خصـوص از اواخـر سـده نخسـت هجـری بـه ايـن سـو، رفته‌رفتـه بخشـی از تألیفات معطـوف به مباحث عقلـی بوده اسـت. به همیـن ترتیب که جلوتر میرويـم، نحله‌های فكری مختلف شـكل میگیرد. نحله‌های درون‌دينی مثل اشـعری و معتزله، نحله‌های فلسفی که خاستگاه اولیه‌شـان را برون‌دينی می‌دانیـم و جريانهـای فلسـفی متاثر از جريانهـای يونانی و از آثـار کنـدی و فارابـی و ماننـد آن گرفتـه تا نقطـه اوج که ابن‌سـینا اسـت و بعد فیلسـوفانی که با مشـربهای مشايی و اشـراقی پديد آمدند، همگي بخشی از میراث تمدنی را تشكیل می‌دهنـد. در اينجـا هیچ بحثی نیسـت و کسـی نمیتواند آن را انـكار کنـد. شـايد برخـي در اط ق اسلامیت بـر اين گونه فعالیتهـا، تاملات يا بحثهايی داشـته باشـند کـه آن بحثها را در جاهـای ديگـری بايـد پـی گرفت؛ مثلا ً آيا آثار ابن‌سـینا اسلامی اسـت يـا مسـلمانی يـا هیچکـدام از اينهـا و از رخنه میـراث يونـان اسـت. اينها بحثهايی اسـت که در اينجـا وارد آن نمیشـوم و نمیخواهـم داوری کنـم. اين آثار و اين سـیر را هر چیزی بگیريد، بخشـی از میراث مسلمانان و میراث علمی مندرج در تمدن اسلامی اسـت. در اين هیچ ترديدی نیسـت. فهم دوم از سـؤال شـما اين اسـت کـه مراد از تاثیر، اثرگذاری باشـد؛ به اين معنا که ببینیم اين میراث در سـمت و سـو يافتن تمدن اسلامی چگونه اثر گذاشـته اسـت؛ ضمن اينكه اين را نفـی نمی‌کنم که گفتمانهـای فلسـفی در هـر دوره از تاريخ بشـر و هـر جامعـه‌ای که حاکم باشـند، بر جهت‌گیـری علوم، اثـر خـاص خـود را خواهند داشـت.
مصاحبه با دوفلصلنامه رهنامه‌ی پژوهش؛شماره ۱۷ و۱۸؛بهار و تابستان ۱۳۹۳
دریافت متن کامل به صورت پی‌دی‌اف: