روز دوشنبه ۲۰ تیر ۱۴۰۱ جلسه دفاع از رساله دکتری سرکار خانم شهناز کریم‌زاده در رشته تاریخ اسلام با عنوان”کارکردهای تمدنی زبان عربی در مکتوبات تاریخی عصر ممالیک  (۶۴۸ – ۹۲۳ هـ. ق.)” در دانشگاه باقر العلوم علیه السلام برگزار شد. راهنمایی این رساله بر عهده بنده بود و مشاوره اول آن را دکتر سید محمدعلی غمامی و مشاوره دوم آن را سرکار خانم دکتر زهرا روح الهی امیری و داوری آن را آقایان دکتر حسین ایزدی و دکتر رسول نوروزی فیروز عهده‌دار بودند.

این رساله در شش فصل سامان یافته است و پس از فصل اول که ویژه کلیات است، فصل دوم به نگاهی کلی به مصر عصر ممالیک اختصاص یافته و در فصل سوم، با عنوان “رویکرد نظری در رابطه زبان و تمدن” کوشیده شده پس از مرور دیدگاه‌ها یک چارچوب نظری بدیع برای نگاه تمدنی به کارکرد زبان طراحی شود، فصل چهارم نیز وضعیت تاریخ‌نگاری در مصر عصر مملوکی و ویژگی‌های آن را بررسیده است، و فصل پنجم و ششم رساله که دربردارنده نوآوری‌های اصلی رساله است، به ترتیب به کارکرد تمدنی زبان عربی در حوزه انتقال و بازتولید میراث مکتوب تاریخی عصر ممالیک و کارکرد تمدنی زبان عربی در حوزه تولیدات و آورده های تمدنی در مکتوبات تاریخی عصر ممالیک اختصاص یافته است. بررسی موردی این دو فصل به مقدمه و العبر ابن خلدون و تاریخ الخلفای سیوطی اختصاص دارد. 

در بخش پایانی چکیده این رساله چنین آمده است: 

یافته‌های این نوشتار حاکی از آن است که زبان به صورت کلی در حوزه تمدنی در برقراری ارتباط، نهادینه کردن فرهنگ توسعه به عنوان زیربنای پیریزی تمدن، زنده نگه داشتن آرمان‌ها به عنوان فرآیند جهت‌دهنده به فعالیت‌های رشدمحور، غیریت سازی با تمدن‌های دیگر، تقویت عناصر هویت‌بخش و آموزش علوم همواره در طول تاریخ ایفای نقش نموده است. اما به تبع این کارکردهای عمومی در حوزه اختصاصی پژوهش حاضر (تاریخ) زبان عربی که زبان رسمی و تولید علم عصر ممالیک بوده است در دو حیطه انتقال (بازتولید) و پاسداشت سرمایه‌ها به عنوان میراث تمدنی نسل‌های قبل و معرفی و عرضه داشت دستارودهای تمدنی (تولیدات) ایفای نقش نموده است. حاصل این دو کارکرد در حوزه تمدنی عصر ممالیک در دانش تاریخ موجب شده است؛ قشر فرهیخته و اهل علم جامعه با توجه به این قابلیت‌های زبان، تولیدات علمی خود را به جامعه انسانی عرضه بدارند و با استفاده از سنت مکتوب آن از سرمایههای ادوار متقدم بر خود بهره‌مند شوند و به این ترتیب آورده‌های علمی (تولیدات) خود را ثبت و ماندگار و نتیجه تحقیق، تفحص و نقد و تحلیل سرمایه‌های گذشته که برآیند تولیدات علمی ادوار ماقبل عصر خود بود را دریافت و بازتولید کرده و انتقال دهند. 

خانم دکتر کریم‌زاده که پیش از این هم به مناسبت انتشار کتاب “مناسبات شیعیان و اهل سنت در شامات از عصر سلاجقه شام تا پایان ممالیک (۴۸۷ ـ ۹۲۳ ق.)” در یادداشت ۱۴۰۰/۴/۲۰ همین کانال از ایشان یاد کرده بودم، این امتیاز را یافته‌اند که نخستین دانش‌آموخته رشته تاریخ اسلام در مقطع دکتری دانشگاه باقر العلوم علیه‌السلام باشند. این رشته از سال ۱۳۹۶ در دانشگاه باقر العلوم علیه السلام راه‌اندازی شده است. خانم دکتر کریم‌زاده بحمد الله همچون ایام تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری و همچون دیگر فعالیت‌های پژوهشی خود، در این رساله نیز خوش درخشیده‌اند و بی‌تردید افقی نو در مطالعات تمدنی با رویکرد تاریخی و با تأکید بر نقش زبان گشوده‌اند که ظرفیتی بسیار بالا برای تبدیل به عرصه‌ای نو و پردامنه برای مطالعات و پژوهش‌های تمدنی دارد. برای ایشان که به داشتن اراده استوار و سخت‌کوشی موصوف هستند، موفقیت روز افزون آرزو دارم.